Toen we al weer meer dan 15 jaar geleden voor het eerst in Toscane kwamen en bezuiden Siena de Crete doorkruisten was ik meteen gefascineerd door dat landschap. Wat daar nu zo mooi aan was vond ik moeilijk uit te leggen, maar ik kreeg er geen genoeg van. Woestijn, droog, eenzaam, onafzienlijk ...Maar als je beter keek zag je stadjes, dorpjes, boerderijen, huizen op een berg- die laatsten steevast omringd door cypressen, de stadjes en dorpjes middeleeuws rond kerken pleinen. Wonderschoon. In reïncarnatie geloof ik niet, maar als ik er voor een moment in meega,ben ik ervan overtuigd hier ooit in de Middeleeuwen geleefd te hebben- anders kan ik die fascinatie voor dit landschap en al die stadjes niet verklaren. Ik had nauwelijks omlijnde voorstellingen omtrent mijn reis, maar hoopte stilletjes op een route door dit gebied. En zie... meer dan ik had durven hopen. En nog steeds bevalt me de gedachte, al lopend door deze streek: je bent niet goed snik dat je dit mooi vindt. Maar... in 2005 is dit landschap door de Unesco tot werelderfgoed bestempeld. Kijk aan...ik bevind me dus in goed gezelschap ( óf de Unesco?!).Hoe dan ook- ik geniet elke dag sinds ongeveer San Gimignano, nog versterkt door het weer. De wijdheid, de vergezichten, het licht— verwondering, dat is het, het thema van de ledendag van de vereniging pelgrimswegen naar Rome. Verwondering, wonder- zoiets.

Dat werelderfgoed mag wat nijbetreft worden uitgebreid met de pleinen en pleintjes van Italiaanse steden en dorpen. Niet zozeer de grote beroemde pleinen in Lucca en Siena - nee, juist de kleine, afgelegen pleintjes in wijken buiten de toeristische trekpleisters- dáár klopt het Italiaanse leven. Daar komt men samen, schaakt men (met klok!), kaart men, komt men zondags na de kerk samen; of omgekeerd: vandaar houdt men de tijd in de gaten en gaat op tijd ( d.w.z na de saaie preek) de kerk in voor de eucharistie - neemt ouwel en wijn, wenst elkaar en onbekenden (ons bijvoorbeeld) pace e bene en vertrekt weer. Zo doen veel Italianen dat- prachtig vind ik het. Daar drinken we het liefst koffie en een wijntje.Pleinen dus- waar de oude mannen, zij vooral, met de zon, of beter: de schaduw, meeschuiven van de ene kant van het plein in de morgen naar de andere kant in de middag. ‘ Het Licht beweegt de mensen’, dichtte Hans Andreus al- al bedoelde hij wat anders.

En dan die taal! We komen door stadjes die luisteren naar welluidende namen als Buonconvento, San Quirico d’Orcia, Radicofani, Proceno, Acquapendente — een waar klankspel uit het Italiaans Belcanto; ik ken wel een componist die dat op muziek zou kunnen zetten!

Cultureel erfgoed dus. Vanmorgen nog een fraai staaltje gezien. Gisteren was hier (Bolsena) een tentoonstelling van landbouwmachines, tractoren vooral.Vandaag trokken ze in processie door de stad naar een terrein waar alles gezegend zou worden, en daarna trokken ze in processie weer terug. In een kerk, waaruit prachtig koorgezang klonk, was breed uitgestald de rijke vruchten van het land, mooi opgemaakt, met strikjes bij elkaar gehouden, een fles olijfolie erbij, het koor zong in ... fantastisch. Een soort dankdag voor het gewas, maar dan typisch katholiek naar mijn idee: concreet gemaakt - die vruchten zijn aanwezig. Ik vind dat bijna ontroerend mooi - godsdienst heeft met concrete ervaringen te maken, precies de rode draad van mijn boek, besef ik opeens. Heel anders dan ik het ken uit mijn jeugd.

Ondertussen breekt de laatste week van mijn pelgrimage aan. We hadden het er gisteren nog over: wat is nou pelgrimeren precies? Het was wat weggezakt, maar deze week in een eenzaam kerkje op een hoge berg was het er weer, vooral door de gregoriaanse muziek. Twee jongere pelgrims knielden en sloegen een kruis, waren in meditatie verdiept- lopen, een verstild kerkje, muziek- samen doet dat wat met wandelaars- het maakt ze wellicht tot pelgrims.Goed, het laatste is hier nog niet over gedacht. De laatste week dus. De gevoelens zijn moeilijk peilbaar - het is bijna afgelopen, beter: afgerond. En daarom is het ook goed. Ik loop nog zo’ dikke honderd kilometer en dan is het afgerond - nog steeds onvoorstelbaar als ik terugkijk. Zelfs gisteren: ik zie een hoge berg met stad, Radicofani; een heel eind weg. Kom ik daar vandaan vandaag? Ja, daar ben je begonnen vanmorgen - sterker: in Peize benje begonnen. Bea loopt me iedere dag een stuk tegemoet en zei deze week: als ik je opeens zie verschijnen kan ik het me niet voorstellen: vanaf Peize hierheen, nu bijna 2500 km.

Ik heb nog een week om te genieten van deze reis, dit land, deze ervaring; voor het bezinken is meer tijdnodig. Maar één ding weet ik zeker: dit doe ik niet over, dat zou het unieke karakter van deze reis alleen maar teniet toen. Wandelen ja, pelgrimeren: nee, dit was éenmalig en daarom zo kostbaar.

PS: foto’ s van San Gimignano en Siena zijn nog steeds niet te plaatsen, te zwaar. Ik blijf het proberen.

Voor nu: tot in Rome.

Ciao